Dna moczanowa, czyli podagra, jest najczęściej spotykanym schorzeniem stawów wśród osób w średnim i podeszłym wieku. Ocenia się, że dotyka 1-2% całej populacji i zdecydowaną większość spośród chorych stanowią mężczyźni, co nie oznacza, że kobiety nie chorują wcale.
Dna może wystąpić także u pań, ale problem ten pojawia się prawie zawsze po okresie przekwitania, czyli menopauzie. Udowodniono, iż częstość jej występowania ma ścisły związek z dostatnim życiem, a między innymi dietą obfitującą w mięso, owoce morza, ale także węglowodany, szczególnie te proste, sprzyjające rozwojowi np. cukrzycy. Nie bez znaczenia jest w tym przypadku nadmierna masa ciała, brak ruchu i nieleczone współistniejące choroby takie jak nadciśnienie, choroba niedokrwienna serca czy zaburzenia lipidowe.
Dna moczanowa jest efektem odkładania się w tkankach kryształów moczanu sodu, co z kolei wynika z podwyższonego stężenia kwasu moczowego. O ile zwiększenie kwasu nie jest samo w sobie chorobą, o tyle dna rozwija się właśnie u pacjentów posiadających wyższy poziom tej substancji, ale nie poznano dotychczas przyczyny, dlaczego tak się dzieje. Istotne jest także to, że hiperurykemia powstaje na skutek albo nadmiernej produkcji kwasu moczowego, albo w przypadku zmniejszonej zdolności wydalniczej organizmu. Wobu przypadkach nie postawiono dokładnej i jednoznacznej diagnozy.
Do czynników sprzyjających powstawaniu dny moczanowej należą:
Do najbardziej ch arakterystycznych objawów zalicza się oczywiście bardzo silny ból stawu, obrzęk w tym miejscu, zaczerwienienie i znaczne ograniczenie ruchomości stawu.
Niestety bardzo często zdarza się, iż w zaawansowanej fazie choroby dochodzi do nieodwracalnego i trwałego uszkodzenia narządu ruchu, a także objęcia stanem zapalnym również innych narządów, np. nerek. Ból pojawia się często w nocy i może trwać nawetkilka godzin, mimo zażycia środków przeciwbólowych.
Podagra zwykle atakuje duży palec u nogi, ale oczywiście może objąć inne stawy, np. kolanowy, barkowy czy stawy palców rąk. Równie często objawom tym towarzyszy wysoka gorączka, ogólne rozbicie organizmu i dreszcze.
Dość charakterystyczne jest łuszczenie skóry w okolicy zaatakowanego stawu, ale dzieje się to już w fazie zdrowienia. Dolegliwości zmniejszają się w ciągu kilku dni, może to trwać do 2 tygodni. Z reguły stan zapalny dotyczy jednego stawu, ale może się zdarzyć, że w tym samym czasie „zachorują” inne stawy lub stan zapalny „przeniesie się” z jednego na drugi. W momencie wystąpienia pierwszego ataku następuje okres wyciszenia choroby. Co ważne, jeśli w tym czasie nie zostanie rozpoczęte leczenie, wystąpią kolejne ataki z większą częstotliwością.
W dnie moczanowej rozróżnia się cztery etapy:
W leczeniu choroby najistotniejszą rolę odgrywa zmiana trybu życia, która w wielu przypadkach jest zupełnie wystarczająca do utrzymania prawidłowego stężenia kwasu moczowego, a tym samym pozwala w 100% zapobiegać napadom.
Priorytetem dla pacjenta jest utrzymanie prawidłowej masy ciała, a w tym celu niezbędne jest stosowanie zalecanej w tym przypadku diety, która eliminuje spożycie mięsa, a w każdym razie dość mocno jeogranicza.
Zdecydowanie należy wykluczyć z jadłospisu owoce morza, podroby, a także słodkie, zwłaszcza gazowane napoje. Korzystne jest spożywanie wszelkiego rodzaju warzyw, szczególnie pod postacią surową, chudego nabiału, orzechów, a także produktów bogatych w witaminę C – niekoniecznie cytrusów, gdyż bogate w nią są m.in. natka pietruszki czy chociażby ziemniaki.
Oczywiste jest również zaprzestanie palenia tytoniu, jak również ograniczenie picia alkoholu. Osoby chore powinny przyjmować większą ilość płynów, najlepiej do 3 litrów na dobę, zwłaszcza że czasem dnie towarzyszy kamica moczowa.
Leczenie farmakologiczne jest jak najbardziej pożądane, ale wygląda różnie, w zależności od tego, w jakiej fazie choroby znajduje się pacjent. Jeżeli akurat występuje okres bezobjawowy, leczenie farmakologiczne nie jest konieczne, za wyjątkiem bardzo dużego stężenia kwasu moczowego oraz jeśli np. pacjent cierpijednocześnie na chorobę nowotworową. W przypadku wystąpienia ostrego napadu dny celem leczenia jest jak najszybsza ulga w bólu i złagodzenie objawów stanu zapalnego.
Podaje się niesterydowe leki przeciwzapalne oraz kolchicynę, która jest bardzo skuteczna i szybko zwalcza objawy, ale ma też dużo działań niepożądanych. Dużo lepszą i skuteczną metodą jest zastosowanie glikokortykosteroidów bezpośrednio do środka stawu, np. za pomocą iniekcji. Takie leczenie trwa najczęściej do dwóch tygodni. W ostrym zapaleniu dny znaczną ulgę przyniosą okłady z lodu, a także unieruchomienie zajętego stawu. Stosuje się również leki, które zmniejszają stężenie kwasu moczowego - allopurynol.
Ale w fazie ostrego napadu nie jest zalecany ze względu na to, iż może wywołać nasilenie objawów. Najczęściej jednak stosowanie się do zaleceń dietetycznych pozwala zapanować nad wzrostem stężenia kwasu moczowego, a tym samym niwelować wystąpienie ataku.
Wraz z upływem czasu dna moczanowa przech odzi w fazę przewlekłą, w której objawy występują stale, ale mają dużo mniejsze nasilenia. Kryształki moczanu sodu niestety bardzo niszczą chrząstki i nasady kości, tworząc nadżerki, co z kolei prowadzi do zniekształceń stawów i ograniczonej sprawności. Kryształy odkładają się także w małżowinach usznych oraz w stawach stóp i rąk, tworząc tzw. guzki dnawe. Niekiedy pojawiają się one także w narządach wewnętrznych. Są dość duże, bo osiągają rozmiary nawet kurzego jaja i często uciskają okoliczne nerwy w taki sposób, że konieczne bywa ich operacyjne usunięcie.
W trakcie leczenia konieczna jest okresowa kontrola stężenia kwasu moczowego we krwi. Niezwykle istotne jest szybkie rozpoznanie i leczenie chorób towarzyszących dnie moczanowej, co powoduje ustąpienie objawów choroby i pozwala na normalne funkcjonowanie. Jeśli wyeliminuje się czynniki hiperurykemii (np. otyłość czy błędy dietetyczne) i nie stwierdza się objawów choroby, to nie ma konieczności monitorowania stężenia kwasu. Wskazana jest zaś kontrola masy ciała i ciśnienia tętniczego, a także okresowe badania stężenia glukozy i lipidów.
