Choroba refluksowa żołądkowo-przełykowa to schorzenie, które polega na cofaniu się treści pokarmowej z żołądka do przełyku. Przyczyną tej choroby jest niewydolność dolnego zwieracza przełyku odpowiedzialnego za zatrzymanie miazgi pokarmowej w żołądku. Czynniki, które mają również wpływ na powstanie choroby refluksowej żołądkowo -przełykowej to: zdolność przełyku do samooczyszczania się, zawartość zarzucanej treści, bariera anturefluksowa, oporność tkankowa, opróżnianie żołądka.
Zgaga jest głównym objawem refluksu i stanowi ból umiejscowiony za mostkiem bądź w nadbrzuszu oraz powoduje uczucie palenia w przełyku, które wywołane jest silnie działającym kwasem i enzymami trawiennymi. Zgaga przemieszcza się w kierunku jamy ustnej. Pojawia się zazwyczaj po posiłku, nachyleniu ciała bądź w pozycji leżącej. Do objawów pozaprzełykowych zalicza się: uszkodzenie błony śluzowej jamy ustnej, uszkodzenie śluzówki górnych dróg oddechowych, ból gardła, zapalenie dziąseł, ból ucha, chrypkę, niekardiologicze bóle w klatce piersiowej, napadowy nocny kaszel oraz astmę oskrzelową.
Niemal każdy z nas doświadcza niekiedy epizodów refluksu. Choroba refluksowa dotyczy osób w każdym wieku i obu płci – nawet dzieci. Występowania choroby zwiększa się w grupie osób powyżej 40 roku życia. Kiedy zgaga występuje sporadycznie, po ciężkim, obfitym posiłku, nie jest chorobą, tylko reakcją organizmu na przeciążenie żołądka. Kiedy jednak pojawia się prawie po każdym posiłku, budzi w nocy bólem i kwaśnym lub gorzkim smakiem w ustach, to wówczas najprawdopodobniej zgaga jest objawem refluksu. Do refluksu może doprowadzić wiele przyczyn. Do najważniejszych mechanizmów wpływających na powstawanie dolegliwości refluksowych zalicza się:
1. Zaburzenie pracy dolnego zwieracza przełyku
Zaburzenie to polega na zbyt słabym skurczu lub zbyt częstym rozkurczaniu się, prowadzącym do zwracania do przełyku zawartości żołądka, która składa się nie tylko ze spożytego pokarmu, ale również z drażniącego kwasu żołądkowego i enzymów trawiennych.
2. Zaburzenie motoryki przełyku
Samoistne oczyszczanie przełyku z zawartości, która się do niego dostaje stanowi mechanizm zabezpieczający przed refluksem. Przełyk oczyszcza się dzięki ruchom perystaltycznym. U wielu osób oczyszczanie przełyku jest zaburzone i wówczas dostający się kwas i enzymy trawienne działają silniej i dłużej.
3. Zaburzenie opróżniania żołądkowego
Zabezpieczeniem przed cofaniem się treści żołądkowej do przełyku jest sprawne opróżnianie się żołądka z pokarmu. Jeżeli ten mechanizm zostaje zaburzony, wówczas żołądek jest przeciążony pokarmem, a to sprzyja powstawaniu zgagi lub odbijaniu.
4. Wystąpienie zgagi mogą powodować różne produkty spożywcze. Istnieje kilka grup takich produktów:
• pokarmy tłuste - zwiększają wydzielanie kwasu, opóźniają opróżnianie żołądkowe i powodują zmniejszenie napięcia dolnego zwieracza przełyku
• sok pomidorowy i różne soki cytrusowe powodują pobudzanie zakończeń nerwów w przełyku
• ostre przyprawy obniżają napięcie dolnego zwieracza i działają bezpośrednio drażniąco
• czekolada opóźnia opróżnianie żołądkowe, obniża ciśnienie dolnego zwieracza
• kawa i herbata zwiększają wydzielanie kwasu żołądkowego i obniżają napięcie dolnego zwieracza przełyku
• alkohol upośledza kurczliwość przełyku i obniża jego napięcie.
Na zaburzenie pracy dolnego zwieracza przełyku lub na zwolnienie oczyszczania przełyku mogą mieć wpływ również leki przyjmowane z różnych wskazań. Niektóre leki, zwłaszcza stosowane u chorych z nadciśnieniem tętniczym i chorobą niedokrwienną serca, mogą powodować te nieprawidłowości. Przyczyną zgagi mogą być również: kamica pęcherzyka żółciowego, zespół jelita drażliwego, cukrzyca, choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy.
Kiedy zgaga pojawia się w nocy i jest powodem wybudzania się ze snu i kiedy towarzyszą jej chrypka, kaszel, chrząkanie, ból w klatce piersiowej, smolisty stolec lub krew w stolcu, trudności w połykaniu, wtedy koniecznie trzeba skonsultować sie z lekarzem. W każdym przypadku przy podejrzeniu choroby refleksowej konieczna jest wizyta u specjalisty, który oceni, czy niepokojące objawy są związane z zarzucaniem przełykowym czy z innymi chorobami.
Refluks, którego objawem jest zgaga, jest chorobą cywilizacyjną. Jemy wysoko przetworzoną żywność, pokarmy gazotwórcze, pijemy napoje gazowane oraz przyjmujemy, często zupełnie niepotrzebnie, coraz więcej leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych. Nieleczona choroba refluksowa może spowodować zapalenie przełyku, a w konsekwencji doprowadzić do jego zwężenia objawiającego się bólem i trudnością w przełykaniu. Innym powikłaniem może być zapalenie płuc, które może powstać, gdy treść żołądkowa dostanie się do gardła, a stamtąd do dróg oddechowych.
Choroba refluksowa najczęściej występuje u osób aktywnych zawodowo. Rozpoznanie choroby nie oznacza ograniczeń, jednak należy pamiętać o regularnym stosowaniu leków oraz o przestrzeganiu zaleceń dotyczących właściwego trybu życia.
Zalecenia, które złagodzą objawy choroby refleksowej, to między innymi:
