Nudności

Nudności to nie choroba, lecz objawy chorób. Jest to nieprzyjemne, niebolesne, subiektywne odczucie potrzeby zwymiotowania, któremu często towarzyszą objawy takie jak: blada skóra pokryta potem, przyspieszone bicie serca i ślinotok. Nudności bardzo często (choć nie zawsze) poprzedzają wymioty. Ośrodek nerwowy odpowiedzialny bezpośrednio za wykonanie odruchu wymiotnego mieści się w rdzeniu przedłużonym. Jest on na bieżąco informowany przez tak zwaną strefę chemoreceptorową w dnie IV komory mózgu. 

Do ośrodka wymiotnego bodźce wzbudzające wymioty dochodzą z następujących okolic:

• z receptorów w śluzówce gardła (dlatego można wyzwolić wymioty, drażniąc tylną ścianę gardła)

• z receptorów różnych narządów jamy brzusznej i otrzewnej (w chorobach przewodu pokarmowego, w tym w zatruciach pokarmowych i w zapaleniu otrzewnej, a nawet dróg moczowych)

• z receptorów serca (wymioty mogą być wczesnym objawem zawału serca) oraz z receptorów opłucnej i płuc

• z ucha wewnętrznego (tzw. błędnika, odpowiedzialnego za kontrolę równowagi), dlatego wymioty są typowym objawem choroby morskiej, lokomocyjnej albo mogą być np. konsekwencją jazdy na karuzeli

• z węchomózgowia (przykra woń może wyzwolić nudności lub wymioty) 

• z ośrodków asocjacyjnych kory mózgowej (jak wiadomo, wymioty mogą być  konsekwencją przykrych, budzących obrzydzenie obserwacji i doświadczeń) 

• ze wspomnianej wyżej strefy chemoreceptorowej - dlatego wymiotują kobiety w ciąży, ale także ludzie w stanie ciężkiego zatrucia obejmującego cały organizm, spowodowanego np. toksynami bakteryjnymi, truciznami, lekami lub alkoholem, a także w chorobach wątroby czy nerek (ciężka niewydolność nerek, tzw. mocznica).

Przyczyną mdłości mogą być problemy układu trawiennego, choroby przewodu pokarmowego czy zaburzenia ciśnienia tętniczego.

Lista schorzeń, w których jedną z dolegliwości są właśnie mdłości, jest długa.

Przyczynami nudności mogą być:

• urazy głowy bez złamania kosci czaszki

• krwotok śródczaszkowy powodujący ból o nagłym początku oraz zaburzenia świadomości

• przyczyną nudności może być praktycznie każdy stan ze wzrostem ciśnienia wewnątrz czaszki, w tym tak groźne choroby, jak guz mózgu, udar, krwotok podpajęczynówkowy i urazy głowy (często jako konsekwencja krwiaka wewnątrzczaszkowego lub wstrząśnienia mózgu)

• zapalenie błędnika objawiajace się zawrotami głowy, oczopląsem, nasileniem objawów podczas ruchu, zaburzeniem świadomości, szumem w uszach 

• migreny

• choroba lokomocyjna

• zaburzenia psychogenne powodujące wymioty po spożyciu pokarmów, które mogą wywołać wstręt oraz w sytuacjach stresogennych oraz mające podłoże psychiczne (anoreksja, depresja)

• zakażenie żołądkowo-jelitowe

• zatrucie pokarmowe: występuje silny ból brzucha, nudności, wymioty oraz wzdęcia i rozwolnienie

• zapalenie wyrostka robaczkowego, trzustki czy pęcherzyka żółciowego: oprócz nudności możemy odczuwać silny ból brzucha, który powoduje, że musi leżeć on z podkurczonymi nogami

• nudności występują również w niedrożności jelita cienkiego czy grubego

• choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy: w tym przypadku nudności pojawiają się najczęściej na czczo i mijają po

zjedzeniu jakiegoś pokarmu 

• przejedzenie: nudności mogą również wynikać ze zjedzenia zbyt dużej ilości pokarmów

• choroby układu sercowo-naczyniowego:

zawał: występujące nudności mogą sugerować zawał dolnej ściany serca

udar mózgu: oprócz nudności, które w połączeniu z zawrotami głowy dają wrażenie, że wszystko wiruje, może pojawić

się niedowład lub połowicze zaburzenie czucia, mowy czy widzenia

choroba niedokrwienna serca: nudnościom (a czasem nawet wymiotom) towarzyszą bóle w klatce piersiowej, zawroty głowy i uczucie duszności

• choroby endokrynologiczne i metaboliczne, takie jak:

mocznica, która jest ostrą i przewlekłą niewydolnością nerek (zespół objawów to nudności, wymioty, osłabienie oraz drgawki)

kwasica ketonowa w przebiegu cukrzycy choroby tarczycy i przytarczyc

choroba Addisona (pierwotna niedoczynność kory nadnerczy).

Nudności to częsta przypadłość  w czasie ciąży. Tak zwane poranne mdłości zwykle pojawiają się na początku ciąży, utrzymują się lub nawracają przez kilka dni w tygodniu i samoistnie ustępują. Przyczyną mdłości w ciąży są najprawdopodobniej zmiany hormonalne zachodzące w organizmie przyszłej mamy. Wymioty przypadają na okres organogenezy płodu, czyli dokładnie ten okres jego rozwoju, gdy rozmaite substancje (leki, toksyny, niektóre pokarmy), dostawszy się do ustroju dziecka, mogłyby spowodować trwałe uszkodzenie tworzących się tkanek i narządów z powstaniem ciężkich wad rozwojowych. Układ chemoreceptorów podstawy komory IV jest wówczas wybitnie uwrażliwiony na bodźce docierające do niego ze strumieniem krążącej krwi. Nudności i wymioty występują wówczas jakby „na wszelki wypadek”. 

Nudności mogą się pojawić w czasie leczenia  nowotworowego i być powikłaniem po radioterapii, chemioterapii czy po leczeniu opioidami. Mdłości mogą wystąpić także po podaniu leków psychotropowych, preparatów zwierających żelazo i antybiotyków. Nudności i wymioty po operacji są częstym powikłaniem okresu pooperacyjnego. Szacuje się, że występują u około 25 proc. operowanych w ciągu 24 godzin od zabiegu. Częstość występowania nudności jest większa u dzieci niż u dorosłych. Ponadto częściej pojawiają się po zabiegach, które trwały dłużej niż godzinę, a także po znieczuleniu ogólnym. 

Nudności i wymioty budzą naturalny niepokój, ponieważ są nie tylko bardzo uciążliwe i nieprzyjemne, ale rodzą też lęk dotyczący ich możliwych przyczyn. Często, szczególnie w początkowej fazie diagnostyki, lekarz również nie potrafi określić przyczyny wymiotów, co pogłębia nasz lęk.    

Nudności, a potem wymioty, niezależnie od przyczyny ich wystąpienia mogą powodować szkodliwe następstwa, a mianowicie różnego stopnia odwodnienie, a utrata elektrolitów może prowadzić do licznych zaburzeń, w tym groźnych nieprawidłowości pracy serca i objawów neurologicznych. Wymioty, szczególnie obfite i utrzymujące się dłużej, wymagają nie tylko diagnostyki w celu określenia ich przyczyny i wdrożenia odpowiedniego leczenia, ale także uzupełnienia strat wody i elektrolitów. Wyrównywanie strat wody i elektrolitów spowodowanych przez wymioty wymaga podawania odpowiednich płynów. Ponieważ wymioty mogą utrudniać lub uniemożliwiać podanie odpowiedniej ilości takich płynów  drogą doustną, konieczne może być ich podawanie dożylnie w formie kroplówek.

Zapobieganie nudnościom praktycznie nie istnieje, gdyż jedyne, co możemy zrobić, to unikać nieświeżych czy niejadalnych produktów, zachowywać higienę, zdrowo się odżywiać i nie przesadzać z używkami. Gdy już wystąpią, warto ograniczyć przyjmowanie posiłków do czasu złagodzenia objawów, a jeśli nie są tak dotkliwe, postawić na niegazowaną wodę, łagodne pokarmy bez przypraw i dużej ilości cukru czy soli. Jeśli powodem pojawienia się nudności jest choroba lokomocyjna czy też silny stres, dobrze jest zapewnić sobie spokój, odpocząć w optymalnej temperaturze (gorąco nie jest wskazane). Czasami nudności prowadzą do wymiotów, czego nie warto powstrzymywać, ponieważ jest to naturalna reakcja organizmu, by pozbyć sięniepotrzebnego balastu bądź trucizny na przykład po przedawkowaniu leków czy alkoholu. 

Jest kilka domowych sposobów zwalczania nudności bez potrzeby używania farmaceutycznych specyfików. Zasoby przyrody są bogate w różnego rodzaju zioła, dzięki którym można pozbyć się nudności, kiedy następnym razem się przytrafią. Przede wszystkim jednak musimy najpierw ocenić swoją sytuację i znaleźć źródło nudności.  

Więcej porad