O leczniczym działaniu promieni słonecznych wiedzieli już starożytni Grecy i Egipcjanie. Dzięki promieniom słonecznym w organizmie powstaje witamina D, która zapobiega krzywicy i osteoporozie. Dziś wykorzystuje się lecznicze działanie światła w światło bądź fototerapii. Według specjalistów światło może pobudzać procesy zachodzące w komórkach, zwiększa odporność, wspomaga przemianę materii oraz reguluje ciśnienie krwi.
Popularnym zabiegiem stosowanym w lecznictwie jest naświetlanie lampami, np. solluxem. W metodzie tej wykorzystuje się fakt, iż światło stymuluje mechanizmy obronne organizmu, zwiększając tym samym jego odporność. Światło słoneczne zawiera 40% promieni świetlnych widzialnych, 59% podczerwonych cieplnych i tylko 1% ultrafioletowych (UV). Promieniowanie ultrafioletowe obejmuje zakres fal o długości od 10 do 400 nm. Umownie ze względu na energię i długość promieniowania podzielono je na trzy zakresy: A, B i C. Atmosfera, przede wszystkim warstwa ozonowa, pochłania niemal całe UVC, dużą część UVB, najmniej – UVA. UVA – 400 -320 nm. Jego poziom nie zmienia się w ciągu dnia ani roku. Przenika przez chmury, szyby. Jest odpowiedzialne za fotostarzenie się skóry, odczyny alergiczne i fototoksyczne. Najgłębiej penetruje skórę, aż do tkanki podskórnej. UVB – 320 – 290 nm . Penetruje naskórek i dociera do skóry właściwej. UVB oddziałuje na nas 10-100 razy silniej niż UVA . W głównej mierze odpowiada za opaleniznę , ale i przykre jej konsekwencje. Powoduje nowotwory skóry. Promieniowanie UVB uczestniczy również w produkcji witaminy D, do reakcji wystarczą znikome ilości tych promieni - na tyle niewielkie, że nie przyciemnią nam skóry. UVC – 290 – 10 nm praktycznie bez znaczenia, bo niemal całe pochłania atmosfera. Opalanie następuje dwuetapowo Szybkie przyciemnienie skóry następuje, gdy ciemny barwnik melanina uwalniana jest z komórek skóry go zawierających – melanocytów. Po kilku dniach zaczyna się produkcja nowych cząsteczek melaniny i powstaje opalenizna charakterystyczna dla długiego słonecznego urlopu.
Filtry chroniące skórę przed ultrafioletem dzielą się na chemiczne, które absorbują energię promieniowania, niejako nie dopuszczając do przekazania jej komórkom skóry, oraz fizyczne, które działają jak mikrolustra i mają za zadanie „odesłać” promieniowanie poza skórę. Filtry chemiczne to m.in. oktokrylen (chroni przed UVB), trisiloksan drometrizolu (silatrisol, UVA i UVB), metoksydibenzylometan butylu (parsol 1789, avobenzon UVA). Ciekawą substancją jest Tinosorb M, który działa dwojako: jak filtr chemiczny i fizyczny. Filtry fizyczne to np. dwutlenek tytanu i tlenek cynku. Chronią głownie przed ultrafioletem z zakresu ,B.
Tzw. „faktor”, oznaczany jako SPF lub IP – jest to w uproszczeniu wartość, ile razy dłużej po zastosowaniu filtra trzeba czekać na efekt opalania osiągnięty bez filtra. Dla przykładu – filtr 6 powoduje, że opalenizna jaką uzyskalibyśmy po godzinie, pojawi się dopiero po 6, jeżeli zastosujemy filtr. Nie oznacza to „zgody” na dłuższe opalanie! W praktyce warto zapamiętać, że skala ta jest logarytmiczna, dlatego różnice w blokowaniu promieniowania pomiędzy filtrami o faktorach 30, 35, 50 są dużo mniejsze niż między SPF 6, 12 i 25. Niestety, te dane dotyczą tylko UVB. Efekt promieniowania UVA jest trudny do oceny (uszkodzenie skóry nim spowodowane długo się rozwija), dlatego tylko nieliczni producenci podają stopień ochrony przed tym zakresem promieniowania. Przy tym wartości te nie są ustandaryzowane. SP F 2 blokuje 50 % SP F 15 (93,3%), SP F 30 ,(96,7%) a SP F 50 (98%) Ogólnie można przyjąć, że filtry promieniowania UVB do SPF 20 -25, zatrzymujące ok. 95 % promieniowania są wystarczające dla kilkudziesięciominutowego pobytu na plaży dla przeciętnego Kowalskiego. Wyższe polecamy szczególnie osobom wrażliwym, o jasnej karnacji oraz do smarowania miejsc szczególnie narażonych – np. obecnych na skórze znamion.
Generalnie opalanie nie jest „zdrowe”, choć zabronić opalania się nie da i nikt by tego nie chciał. Unikaj przebywania na ostrym słońcu, czyli w godzinach 11.00-15.00, chroń zwłaszcza dzieci. Noś kapelusz, czapkę z daszkiem. Pamiętaj, że promieniowanie UV przenika przez cienkie ubrania, a w ubraniach ze sztucznego tworzywa można się nawet opalić! Filtry najczęściej „uspokajają” nasze sumienia – zapominamy, że nie chronią na ogół przed UVA, które silniej oddziałuje na osobę, która zabezpieczona filtrem uważa, że może na słońcu przebywać dłużej. Filtr najlepiej nałożyć co najmniej kwadrans przed wyjściem z domu. Chroń oczy okularami przeciwsłonecznymi – ale tylko z filtrem UV, zwykłe powodują, że szerzej rozwarte źrenice przepuszczą więcej promieniowania do oka. Zastosuj na usta pomadkę z filtrem co najmniej 17. Nie żałuj kosmetyku z f iltrem – zbyt cienko rozsmarowany „wysoki faktor” staje się mało skuteczny. Po kąpieli należy ponownie nałożyć filtr, wodoodporne również zmywają się po pewnym czasie. Jeżeli zażywasz leki, sprawdź, czy nie działają fotouczulająco. Podobnie mogą działać niektóre składniki pożywienia. Jeżeli na skórze zauważysz coś niepokojącego - skontaktuj się z lekarzem
Niedobór światła słonecznego wpływa niekorzystnie na samopoczucie człowieka. Jest to związane z wydzielaniem dużej ilości melatoniny, hormonu regulującego rytm dobowej aktywności. Gdy jest go w organizmie za dużo może pojawić się depresja. Warto więc pamiętać o dobroczynnym wpływie światła i w pełni go wykorzystać.
