Istnieje wiele chorób, których pojawienie się na dużą skalę jest spowodowane przede wszystkim niezbyt zdrowym stylem życia, który preferowany jest przez społeczeństwo. Mała aktywność fizyczna, nieprawidłowa dieta, często obfita w cukry, brak profilaktyki oraz regularnej diagnostyki schorzeń, stres, przemęczenie – to wszystko może wywoływać groźne w skutkach choroby.
Od niedawna do tego grona dołączyła również cukrzyca, rozciągająca swoje macki na coraz więcej osób cukrzyca nie jest chorobą, na którą zaczynamy chorować nagle, z dnia na dzień. Objawy cukrzycy pojawiają się stopniowo, jednak my albo je bagatelizujemy, albo wiążemy z innymi dolegliwościami. O tym, czy mamy cukrzycę, będą oczywiście świadczyć wyniki badań zleconych przez lekarza (m.in. badanie poziomu cukru we krwi), ale pierwsze sygnały zwiastujące cukrzycę możemy zaobserwować znaczne wcześniej samodzielnie.
Niewątpliwie najbardziej niepokojące objawy, które jednocześnie są dla tej choroby dosyć charakterystyczne, to wzmożona senność, silne pragnienie z jednoczesnym częstym oddawaniem moczu oraz spadek masy ciała. Bardzo często szukamy tłumaczeń dla podobnych dolegliwości. Senność i apatię tłumaczymy sobie np. wpływem jesiennej aury, zimnem za oknem, coraz krótszym dniem. Nie zawsze zauważymy wzmożone pragnienie. Tłumaczymy sobie, że picie jest zdrowe i na pewno większa ilość wypijanej wody nie stanowi problemu. Rzeczywiście, w lecie takie argumenty są wiarygodne, jednak zimą stają się zakopywaniem głowy w piasek. Bywa również tak, że objawy rozwijającej się choroby mogą nawet początkowo... cieszyć. Dzieje się tak w przypadku człowieka walczącego z nadwagą. Jeśli chudnie nie głodząc się, a wręcz przeciwnie – ma apetyt i z przyjemnością go zaspokaja. Jednak spadek wagi może powodować choroba – cukier jest wydalany z moczem, więc organizm zaczyna pobierać potrzebną energię do przemian metabolicznych z zapasów. Inną kategorią dolegliwości są te związane z naszym samopoczuciem i higieną osobistą. Czasami myślimy, że nieświeży oddech jest wynikiem braku higieny jamy ustnej. Ale jeśli jej przestrzegamy i nadal mamy kłopot, a dodatkowo woń jest charakterystycznie słodka, o zapachu acetonu – to w kręgu podejrzanych musi znaleźć się cukrzyca. Podobnie, gdy powracają przeróżne schorzenia dziąseł w postaci stanów zapalnych lub pleśniawek, a nawet gdy stwierdzamy zaburzenia smaku, choć te zdarzają się sporadycznie. Kolejnym sygnałem ostrzegawczym są zmiany skórne. Oczywiście nie wszystkie, ale niektóre. Bywają widoczne w postaci ropnych wykwitów, przetłuszczenia skóry, grzybicy paznokci, inne odczuwamy w formie natrętnego swędzenia skóry. Warto wiedzieć, że cukrzyca sprzyja zakażeniom i utrudnia gojenie się ran. Większe niż zazwyczaj ilości wypadających włosów to jeszcze jeden element zbliżający nas do końca układanki, jaką jest diagnoza cukrzycy.
Ostatnio powszechna choroba wśród pacjentów z cukrzycą. Objawia się bólem i cierpnięciem kciuka, palca wskazującego i środkowego i przyśrodkowej części palca serdecznego. Symptomy występują głównie w nocy i są bardzo dokuczliwe. Zespół cieśni nadgarstka spowodowany jest uciskiem nerwu pośrodkowego przez więzadło poprzeczne nadgarstka. W wyniku długotrwałego ucisku na nerw mogą wystąpić zaniki mięśni kciuka. Badaniem potwierdzającym rozpoznanie jest elektromiografia (EMG), czyli badanie przewodnictwa w nerwie pośrodkowym, które wykonuje się w poradniach neurologicznych. Leczenie polega na operacyjnym przecięciu więzadła poprzecznego nadgarstka.
Jest to ograniczenie ruchomości, głównie stawów dłoni, w wyniku zgrubienia pochewek ścięgien zginaczy, co jest spowodowane ich zwłóknieniem, które nastąpiło na skutek patologicznego łączenia się glukozy włóknami kolagenowymi. Dłonie są sztywne, chory ma trudności z chwytaniem różnych przedmiotów, często je upuszcza. Zmiany te są niebolesne. Palce dłoni są lekko obrzęknięte, skóra zgrubiała i napięta, woskowata. Zmiany te pojawiają się zwykle u pacjentów z długą historią choroby. Częściej występuje u tych, u których rozwinęły się już inne przewlekłe powikłania cukrzycy.
Jest to choroba znacznie ograniczająca ruchy w stawie barkowym, przysparzając wielu problemów w życiu codziennym (trudności z ubraniem się, uczesaniem). Początkowo następuje obkurczenie i ścieńczenie torebki stawu barkowego z następowym jej zwłóknieniem. Występuje u 19–29% chorych na cukrzycę i jedynie u 5% osób bez zaburzeń gospodarki węglowodanowej. Zmiany te częściej dotyczą chorych na cukrzycę typu 1. Obejmują zazwyczaj obydwa stawy barkowe i stwierdza się je częściej u pacjentów z długim wywiadem choroby i innymi przewlekłymi powikłaniami cukrzycy. Niestety, choroba lubi nawracać.
W przebiegu zapalenia torebki stawu barkowego wyróżnia się następujące stadia:
Postać bólowa – zamarzanie stawu – trwa 2–9 miesięcy, objawia się bólem barku, głównie w nocy, z ograniczeniem ruchomości w stawie. W tym okresie można stosować unieruchomienie, ale na bardzo krótko, należy przyjmować leki przeciwbólowe i poddawać się zabiegom fizjoterapeutycznym, nagrzewaniu, aby zapobiec zesztywnieniu stawu. Postępująca sztywność – zamrożony bark – trwa 3–13 miesięcy, ból jest już mniejszy, ale nie ma ruchomości w stawie, pojawiają się kłopoty z wykonywaniem codziennych czynności.
Wyzdrowienie – topnienie – występuje u 90% chorych i trwa 1–3 lat, maksymalnie do 10 lat.
Czasami stosuje się zabieg ortopedyczny polegający na poluźnieniu zesztywniałej torebki stawowej.
Większość wyników dotychczas przeprowadzonych badań wskazuje na zmniejszoną gęstość kości (wykazywaną w badaniu densytometrycznym) u chorych na cukrzycę w stosunku do osób nie cierpiących na tę chorobę. u chOrych na cukrzycę stwierdza się 7–12-krOtnie większe ryzykO złamania OsteOPOrOtycznegO kOści! Nie wyjaśniono jeszcze w pełni wszystkich czynników odpowiedzialnych za to zjawisko. Uważa się, że jednym z powodów takiej kruchości kości jest bezwzględny brak insuliny i niedobór insulinopodobnego czynnika wzrostu, które odpowiadają za prawidłową mineralizację tkanki kostnej. U osób chorych na cukrzycę obserwuje się zmniejszoną liczbę i aktywność osteoblastów – komórek odpowiedzialnych za tworzenie tkanki kostnej.
Stopa cukrzycowa
Stopa cukrzycowa należy do przewlekłych powikłań cukrzycy. Jest to owrzodzenie (płytkie albo głębokie przerwanie ciągłości skóry) zlokalizowane zwykle na części podeszwowej lub grzbietowej stopy. Najczęściej występuje pod główkami kości śródstopia, na grzbietach palców młoteczkowatych albo na pięcie. za główną Przyczynę stOPy cukrzycOwej uważa się neurOPatię ObwOdOwą. Stopa cukrzycowa jest pozbawiona czucia bólu i temperatury. Owrzodzeniu może towarzyszyć deformacja stopy. Stopa wysokiego ryzyka to stopa zagrożona powstaniem w krótkim czasie owrzodzenia. Dla takiej stopy typowe jest występowanie zaników mięśniowych, palców młoteczkowatych i zrogowaceń. Jeżeli zaistnieją dodatkowe czynniki, takie jak nieodpowiednia higiena stóp, źle dobra ne obuwie i uraz mechaniczny cieplny lub chemiczny, powstanie owrzodzenie.
Nefropatia cukrzycowa (inaczej cukrzycowa choroba nerek) należy do przewlekłych powikłań cukrzycy i oznacza patologię nerek. ryzykO uszkOdzenia nerek u chOrych na cukrzycę jest 12–17 razy większe niż u Osób na nią nie chOrujących. Nefropatia cukrzycowa to morfologiczne i czynnościowe zmiany zachodzące w nerkach, wywołane bezpośrednio przez hiperglikemię w przebiegu cukrzycy. Tak jak wszystkie powikłania cukrzycy, jest efektem braku jej wyrównania. Do innych czynników sprzyjających rozwojowi nefropatii cukrzycowej należą: predyspozycja genetyczna, długi czas trwania cukrzycy, płeć męska, nadciśnienie tętnicze, duże stężenia lipidów surowicy krwi (cholesterolu i triglicerydów), palenie tytoniu i nadmierna podaż białka w diecie. Nadmiar białka może zwiększać filtrację kłębuszkową i przyspieszyć postęp nefropatii cukrzycowej.
W tłumaczeniu z języka łacińskiegO neurOPatia tO PatOlOgia nerwów, czyli ich uszkOdzenie. Czasami używa się zamiennie nazwy „polineuropatia cukrzycowa”, ponieważ zwykle uszkodzeniu ulega wiele nerwów. Neuropatia jest najczęstszym przewlekłym powikłaniem cukrzycy, ale może również powstać z innych, pozacukrzycowych przyczyn, np. w wyniku nadużywania alkoholu, w przebiegu chorób nowotworowych, w stanach niedoboru witaminy B, a także w przebiegu mocznicy czy chorób neurologicznych. Przyczyną neuropatii cukrzycowej jest duże stężenie glukozy we krwi, w wyniku którego tworzą się tzw. końcowe produkty glikacji, wywołujące zmiany w nerwach, m.in. zanik osłonek nerwów (demielinizację), a także zmiany w samych włóknach nerwowych.
To najczęstszy rodzaj neuropatii cukrzycowej. Początkowo może nie dawać objawów i jest wykrywana w badaniu lekarskim, z czasem jednak daje charakterystyczne objawy związane z uszkodzeniem nerwów, głównie w dystalnych (obwodowych) częściach ciała – stopach i dłoniach. Często do rozpoznania dodaje się jeszcze określenie „symetryczna”, ponieważ występuje po obu stronach ciała. w Przebiegu POlineurOPatii cukrzycOwej dOchOdzi dO utraty czucia dOtyku, wibracji, temPeratury i bólu. Charakterystyczne objawy, odczuwane głównie w stopach, ale także w dłoniach, to mrowienie, drętwienie, cierpnięcie, kłucie, uczucie porażenia prądem i odczucie zimnych, a czasem bardzo gorących stóp; chorzy mogą odczuwać również pieczenie i parzenie. W zaawansowanej chorobie występuje piekący, przeszywający ból. Objawy nasilają się w nocy, po położeniu się do łóżka; pacjenci często się odkrywają, bo „pościel ich uraża”. Przyczyną jest przeczulica – lekki dotyk odczuwany jest jako bardzo nieprzyjemny. Dodatkowo mogą występować kurcze mięśni kończyn dolnych.
Kiedy mówi się o zmianach ocznych w przebiegu cukrzycy, często ma się na myśli retinopatię cukrzycową. Inne zmiany częściej występujące u chorych na cukrzycę to zaćma i jaskra wtórna. retinOPatia cukrzycOwa Oznacza PatOlOgię (zmiany) w siatkówce. Główną przyczyną niekorzystnych zmian zachodzących w oczach u osób chorujących na cukrzycę jest brak wyrównania metabolicznego cukrzycy (wysokie glikemie). Inne czynniki ryzyka wystąpienia retinopatii cukrzycowej to długi wywiad cukrzycy, okres dojrzewania, nadciśnienie tętnicze, wysokie stężenia lipidów (cholesterol, triglicerydy) w surowicy krwi, współistnienie nefropatii cukrzycowej, operacja zaćmy oraz okres ciąży u kobiet z tzw. cukrzycą przedciążową (nie dotyczy to cukrzycy, która po raz pierwszy wystąpiła w okresie ciąży, czyli cukrzycy ciążowej).
Zaćma (katarakta) to zmętnienia w soczewkach utrudniające dostęp promienia światła do siatkówki. U chorych na cukrzycę zaćma występuje częściej niż u osób na nią nie chorujących. Początkowo stosuje się krople oczne zmniejszające postęp choroby. zaawansOwaną zaćmę leczy się OPeracyjnie, usuwa się zmętniałą sOczewkę, a w jej miejsce wstawia sztuczną. Zabieg ten przeprowadza się zwykle w znieczuleniu miejscowym. Jaskra może wystąpić u chorego na cukrzycę, u którego rozwinęły się już zaawansowane zmiany cukrzycowe w gałkach ocznych. Tworzenie się nowych naczyń w obrębie tęczówki (tzw. rubeosis iridis) powoduje zaburzenia przepływu w kącie przedniej komory oka, czego efektem jest wzrost ciśnienia w gałkach ocznych. Objawem jest pieczenie i ból gałek ocznych. w leczeniu stOsuje się krOPle zmniejszające ciśnienie w gałkach Ocznych.
Makulopatia oznacza patologię plamki (plamka po łac. macula). Plamka to miejsce w siatkówce, na które pada promień światła; odpowiada za widzenie. Zmiany w obrębie plamki blokują dopływ światła. makulOPatia zawsze wiąże się z uPOśledzeniem OstrOści widzenia.
